Pakistan–Səudiyyə Ərəbistanı münasibətləri

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Səudiyyə Ərəbistanı–Pakistan münasibətləri
Səudiyyə Ərəbistanı və Pakistan
 Səudiyyə Ərəbistanı  Pakistan
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Səudiyyə Ərəbistanı–Pakistan münasibətləri — Səudiyyə Ərəbistanı və Pakistan arasındakı mövcud ikitərəfli münasibətlər. Bu iki dövlət arasında yaxın və dost münasibətlər mövcuddur. İki ölkə arasında ilk diplomatik əlaqələr 1960-cı ildə qurulmuşdur. Səudiyyə Ərəbistanı və Pakistan İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının üzvləridirlər. Pakistanın İranla və Səudiyyə Ərəbistanının Hindistanla yaxın əlaqələrinə baxmayaraq, Pakistan "Səudiyyə Ərəbistanının ən yaxın müsəlman müttəfiqi" hesab olunur.

İkitərəfli əlaqələrin inkişafı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Səudiyyə Ərəbistanı Pakistanın Hindistanla olan münaqişəsində onu daim dəstəkləmiş və Şərqi Pakistanın müstəqil bir dövlətə çevrilməsinin əleyhdarı olmuşdur. Sovet İttifaqının Əfqanıstana soxulmasından sonra başlayan Əfqanıstan müharibəsi zamanı həm Səudiyyə Ərəbistanı, həm də Pakistan Taliban təşkilatının və əfqan mücahidlərinin yanında olmuş, onlara maliyyə və silah yardımı etmişdir[1][2][3]. 1990—1991-ci illərdə baş vermiş Körfəz müharibəsi zamanı Pakistan öz qoşunlarını müsəlmanların müqəddəs məkanlarını qorumaqdan ötrü göndərmişdir. Ancaq Pakistanın o zamankı Baş Qərargah rəisi general Mirzə Aslan Bəy və bir çox siyasətçilər Səddam Hüseyni açıq şəkildə dəstəkləmişlər[4]. Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Səudiyyə Ərəbistanı və Pakistan Talibanların idarə etdiyi Əfqanıstan dövlətini tanıyan dünyanın azsaylı dövlətlərindən olmuşdur. 1998-ci ildə Səudiyyə Ərəbistanı və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri Pakistanın baş naziri Nəvaz Şərifi atom bombasının sınağı keçirməsinə görə qınamayan, əksinə dəstəkləyən ölkələrdən olmuşdur. Bu ərəfələrdə Pakistana embarqo tətbiq ediləndə Səudiyyə Ərəbistanı günlük olaraq Pakistana 50000 barel pulsuz neft tədarük etmişdir. Bu isə öz növbəsində sanksiyaların təsirini bir xeyli azaltmışdır.

Hərbi əməkdaşlıq

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Pakistan Səudiyyə Ərəbistanı ilə yaxşı hərbi əməkdaşlığa sahibdir. Belə ki, Pakistan tərəfindən Səudiyyə Ərəbistanına silah tədarükü və onun ordusuna təlimlər keçilməsi kimi addımlar həyata keçirilir. 1969-cu ildə Pakistan Hərbi Hava Qüvvələri Cənubi Yəməndən Səudiyyə Ərəbistanına ola biləcək hərbi müdaxiləni önləmək məqsədi ilə öz həmkarlarına yardımlar etmişdir. 1970-1980-ci illərdə Səudiyyə Ərəbistanı ərazisində 15000 Pakistan əsgəri yerləşdirilmişdi. 2000-ci illərdə Səudiyyə Ərəbistanı Pakistandan nüvə başlığı daşıya bilən ballistik raketlərin alınması məsələsini müzakirə etmişdir[5][6][7]. Bəzi fərziyyələrə görə Səudiyyə Ərəbistanı gizli şəkildə Pakistanın atom bombası proqramını maliyyələşdirmiş və İran, İraq, İsrail kimi region ölkələrindən ola biləcək mümkün təhlükəyə qarşı cavab həmləsi olaraq Pakistandan atom bombaları almağa çalışmışdır.[5][7] Hər iki ölkə Səudiyyə Ərəbistanının nüvə proqramını inkişaf etdirməsi məqsədilə alimlərdən, hökumət nümayəndələrindən və Səudiyyəli hərbi ekspertlərdən ibarət yüksək səviyyəli nümayəndə heyətinə sahibdir.[8]

Səudiyyə Ərəbistanındakı Pakistan qoşunları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1982 və 1987-ci illər aralığında Pakistan hökuməti Səudiyyə Ərəbistanında yerləşən müqəddəs şəhərləri müdafiə etmək məqsədilə bu ölkəyə təqribən 20,000 nəfər hərbçi göndərmişdir.[9] Bəzi məlumatlara görə hal-hazırda Səudiyyə Ərəbistanının hərbi dairələrində 70,000 nəfərə yaxın pakistanlı xidmət edir.[10]

2018-ci ilin fevralında Pakistan tərəfi "təlim və məsləhətçi qismində" öz qoşunlarını Səudiyyə Ərəbistanına göndərməyə hazır olduğunu bildirmişdir.[11]

Mədəni və iqtisadi əlaqələr

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Səudiyyə Ərəbistanı Pakistana dini və təhsil baxımından böyük yardımlar etmişdir. Pakistanda mədrəsə və məscidlərin tikilməsi məsələsində Səudiyyə Ərəbistanı öndərlik edir. Pakistanın ən böyük məscidi olan Şah Feyzal məscidi, Səudiyyə Ərəbistanı kralı Feysəl ibn Əbdüləziz Əl Səudun şərəfinə adlandırılmışdır. 1970-ci illərdə Məhəmməd Ziyaülhaqqın hakimiyyəti illərində Pakistanın islamlaşdırılmasında Səudiyyə Ərəbistanı onun əsas yardımçısı olmuşdur. 1977-ci ildə Pakistanın ən böyük şəhərlərindən biri olan Layyallpur şəhərinin adı kral Feysəlin şərəfinə Feysəlabad adlandırılmışdır. Pakistanlıların ən çox miqrasiya etdiyi ölkələrdən biridə Səudiyyə Ərəbistanıdır. Səudiyyə Ərəbistanında 900,000 pakistanlı yaşayır[12][13]. 2006-ci ildə Abdullah bin Əbdüləziz əs-Səud Pakistanın ən ali ordeni olan Nişane-Pakistanla təltiv edilmişdir[14].

Səudiyyə Ərəbistanı pakistana nerft ixrac edən ən böyük ixracatçılardan biridir[15]. Bununla yanaşı Səudiyyə Ərəbistanından Pakistan orada yaşayan miqrantlar tərəfindən böyük miqdarda pul köçürmələri həyata keçirilir.[16]. Son dövrlərdə iki ölkə arasında dövlət məmurlarının qarşılıqlı səfərləri müşahidə edilir. İki ölkə arasında ticarət, kənd təsərrüfatı, təhsil, daşınmaz əmlak, informasiya texnologiyaları və s sahələırdə əməkdaşlıqlar həyayta keçirilir[13][17]. 2006-cı ildə Səudiyyə Ərəbistanı və Pakistan arasında tiocarət dövriyyəsi mlrsd dollar olmuşdur[16][17].


İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Dr. Veena Kukreja, Mahendra Prasad Singh. Pakistan: Democracy, Development and Security Issues. Sage Publications. 2005. 248. ISBN 0-7619-3417-0.
  2. ↑ "Saudi Arabia: Nervously Watching Pakistan". 2012-02-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-08.
  3. ↑ Prithvi Ram Mudiam. India and the Middle East. British Academic Press. 1994. 88–94. ISBN 1-85043-703-3. İstifadə tarixi: 2008-06-04.
  4. ↑ "Pakistan — Middle East". 2020-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-08.
  5. ↑ 1 2 Al J. Venter. Allah's Bomb: The Islamic Quest for Nuclear Weapons. Globe Pequot. 2007. 150–53. ISBN 1-59921-205-6.
  6. ↑ "Saudi Arabia's nuclear gambit". 2017-03-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-08.
  7. ↑ 1 2 "Saudi Arabia Special Wars". 2007-05-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-08.
  8. ↑ "Saudis consider nuclear bomb". 2008-05-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-08.
  9. ↑ Christophe Jaffrelot. Pakistan at the Crossroads: Domestic Dynamics and External Pressures. Columbia University Press. 12 aprel 2016. 307–. ISBN 978-0-231-54025-4. 2022-04-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-09.
  10. ↑ Freeman, Colin; Khan, Taimur. "Pakistan in talks with Saudi Arabia to send combat troops to protect the kingdom". The National. March 13, 2017. August 12, 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 9, 2018. Although the kingdom, like other Persian Gulf countries, does not make the numbers public, experts say there are as many as 70,000 Pakistanis serving across the Saudi military services at any one time. (#apostrophe_markup)
  11. ↑ Hassan, Syed Raza; Johnson, Kay. Macfie, Nick (redaktor). "Pakistan to send troops to Saudi Arabia to train and advise". Reuters. 16 fevral 2018. 2021-11-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-09.
  12. ↑ "Arab versus Asian migrant workers in the GCC countries" (PDF). 2018-08-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2018-11-08.
  13. ↑ 1 2 "Riyadh look to Asian trade". 2008-06-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-08.
  14. ↑ "King Abdullah ends Asian tour with state visit to Pakistan". 2008-09-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-08.
  15. ↑ "Saudi king holds Pakistan talks". 2018-12-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-08.
  16. ↑ 1 2 "India-Pakistan trade with Gulf hits $36 bn". 2008-06-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-08.
  17. ↑ 1 2 Pakistan to welcome greater investment from Saudi Arabia Arxiv surəti 13 iyun 2008 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2008-06-13 at the Wayback Machine
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Pakistan–Səudiyyə_Ərəbistanı_münasibətləri&oldid=7795805"